Tijdlijn

1. Inleiding

In de jaren negentig ontwikkelde de stad Eeklo een visie voor hernieuwbare-energieprojecten op haar grondgebied. Eeklo hecht veel belang aan een rechtvaardige energietransitie. In de openbare aanbesteding voor de bouw van de eerste windturbines werden ook lokale meerwaardecreatie en rechtstreekse burgerparticipatie opgenomen als criteria. Op basis daarvan werd het project in 1999 aan Ecopower toegewezen en was het eerste coöperatieve energieproject in Eeklo een feit.

Maar energie is veel meer dan elektriciteit. Ook voor mobiliteit, verwarming en warm water moeten er duurzame oplossingen komen. Eeklo ondertekende in maart 2017 het burgemeestersconvenant en engageerde zich daarmee om 40% minder CO2 uit te stoten tegen 2030. Met de plannen voor een warmtenet, gevoed door restwarmte en hernieuwbare energie, neemt Eeklo nu samen met de burgers en bedrijven verdere stappen richting een energie- en klimaatneutrale stad.

2. Historiek (2009-2015)

2.1. Windplan 1999

In 1999 stelde de stad Eeklo een stedelijk windplan op met als doel om lokale windenergie te produceren op het grondgebied. Er werden drie locaties aangeduid: het industriepark, het stedelijk voetbalterrein aan de Zandvleuge en de expresweg tussen het Schipdonkkanaal en het afrittencomplex R34/N49. Eeklo schreef een openbare aanbesteding uit en koos voor een innovatieve en democratische aanpak. In plaats van enkel naar het financiële plaatje te kijken en de vergunning toe te kennen op basis van de opstalvergoeding, nam Eeklo de criteria ‘lokale meerwaardecreatie via rechtstreekse financiële participatie’ en ‘open communicatie’ op in de aanbesteding. De komst van de windturbines moest immers zo veel mogelijk meerwaarde bieden voor de stad en haar bewoners. De bevolking waardeerde deze duidelijke aanpak; vergunningsaanvragen binnen dit kader werden probleemloos aanvaard terwijl er tegen  vergunningsaanvragen buiten dit kader fel bezwaar kwam.

De windturbines in het recyclagepark en aan het voetbalterrein werden via openbare aanbestedingsprocedures toegewezen aan burgercoöperatie Ecopower. De inwoners van Eeklo kunnen via Ecopower mede-eigenaar worden van de windturbines. Wie coöperant is van Ecopower kan dan weer klant worden voor elektriciteit. Eeklonaren kunnen via zo’n coöperatief systeem thuis de elektriciteit verbruiken van de lokaal opgewekte hernieuwbare energie.

Bij de toewijzing van twee windturbines op in de omgeving van de afvalenergiecentrale I.V.M. in 2009 werd een gelijkaardig traject gevolgd. Ook deze projecten werden toegewezen aan burgercoöperatie Ecopower. De overeenkomst werd notarieel bekrachtigd met een engagementslijst als lokale meerwaarde-creator voor de plaatselijke bevolking.

2.2. Wind als motor van HE-alternatieven

Met het ondertekenen van de engagementslijst verbond Ecopower zich er als projectontwikkelaar toe om de energie-initiatieven in Eeklo uit te breiden, zowel op vlak van hernieuwbare-energieproductie (HE) als voor rationeel energiegebruik (REG). Een van de projecten op de engagementslijst was het nuttig besteden van de restwarmte afkomstig van de afvalenergiecentrale.

In 2012 werd een haalbaarheidsstudie opgestart door studentencoöperatie CORE cvba-so, verbonden aan de KU leuven. De titel van het onderzoek ‘SamsØ in EeklØ’ verwees naar de energierevolutie die het Deense eiland ‘SamsØ’ onderging. In 10 jaar slaagde het eiland er in om de energie-import van onder andere elektriciteit en aardolie om te zetten in energie-export. Deze revolutie kwam er onder meer dankzij het verdelen van centraal opgewekte (rest)warmte over verschillende sites op het eiland.

De haalbaarheidsstudie werd gefinancierd door afvalintercommunale I.V.M., REScoop Vlaanderen, Ecopower, Veneco² en stad Eeklo. CORE bestudeerde of een warmtenet in Eeklo technisch en economisch haalbaar zou zijn als de restwarmte afkomstig van de afvalenergiecentrale I.V.M volledig benut werd. Ter illustratie: jaarlijks stoot de afvalverbrandingsinstallatie een warmte-equivalent van 10 miljoen m³ aardgas uit.

Uit de verschillende scenario’s in de voorstudie kon al voorzichtig geconcludeerd worden dat het warmtenet technisch en economisch haalbaar is. De investering in een (rest)warmtenet zou bovendien een CO2-besparing opleveren van 14 tot 16 ton.

3. Energietransitie: Eeklo – Energiek, Eigenzinnig, Echt & Energieneutraal (2015 – …)

De stad Eeklo past de succesvolle basisbeginselen van de oorspronkelijke windplannen nu toe in de uitrol van een breder energietransitieplan. Technische knowhow is belangrijk, maar ook communicatie en betrokkenheid. Enkel een energietransitie waar de bevolking achter staat en actief aan deelneemt, kan succesvol zijn.

Jaarlijks betalen de bedrijven en burgers van Eeklo miljoenen kapitaal aan multinationals voor geïmporteerde, niet-hernieuwbare brandstoffen zoals aardolie, aardgas, steenkool en uranium. Dit terwijl er ook lokale, duurzame alternatieven zijn: zon, wind, waterkracht, biomassa en aardwarmte. Door deze energiebronnen te benutten kan er een groot deel van het kapitaal geïnvesteerd worden in de lokale economie. Als de projecten bovendien coöperatief worden ingevuld en burgerinvesteringen toelaten, stroomt de winst ook terug naar de lokale bevolking.

De klimaatverandering tegengaan is een stevige uitdaging, maar biedt ook opportuniteiten die we ten volle moeten benutten.

4. Warmtenet Eeklo

De stad Eeklo schreef in de loop van 2016 een concessie uit voor de aanleg van een stedelijk warmtenet op basis van restwarmte en hernieuwbare energiebronnen. De transitie naar duurzame warmte in Vlaanderen is complex maar broodnodig. Warmtenetten zijn onmisbare bouwstenen voor de collectieve verduurzaming van onze warmtebehoefte. Maar de aanleg van een warmtenet is complex en vereist samenwerking tussen alle actoren op het terrein.

De partners in het project, Veolia en Ecopower, werken sinds begin 2018 aan een detailstudie voor de concrete uitrol van het warmtenet. Dat Masterplan zal samen met het engagement van de burgers en bedrijven in Eeklo de doorslag geven of het warmtenet er effectief komt.

De basisprincipes van het warmtenet garanderen een betrouwbare en duurzame warmtevoorziening:

• Bevoorradingszekerheid oftewel leveringsgarantie: wie aansluit op het warmtenet zal nooit zonder verwarming of warm water vallen.
• Rechtstreekse burgerparticipatie: minstens 35% van het project wordt gefinancierd via rechtstreekse burgerparticipatie via een energiecoöperatie die voldoet aan de ICA-principes. Op die manier kunnen de inwoners van Eeklo mee investeren, mede-eigenaar worden en delen in de winst.
• Het niet-meer-dan-anders-principe: wie aansluit op het warmtenet betaalt niet meer dan voor verwarming op aardgas.
• 100% duurzaam: op termijn wordt het warmtenet uitsluitend gevoed door een combinatie van restwarmte en hernieuwbare energie.
• Lokale meerwaardecreatie voor de stad en de burgers op sociaal en energetisch vlak.

Na de zomer wordt het masterplan voorgelegd aan de gemeenteraad. Daarna kunnen de volgende fases van het project vorm krijgen.